«Γερνάει» η Μαγνησία – Νέο καμπανάκι για το δημογραφικό από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Με αφορμή την κυβερνητική εξαγγελία για ένα «Εθνικό Σχέδιο Δράσης»- Περισσότεροι από 1 στους 4 νομούς οδηγούνται προς έναν εκρηκτικό συνδυασμό «γήρανσης» και «υπεργηρίας»
Μεταξύ των νομών στην Ελλάδα που γερνούν συγκαταλέγεται η Μαγνησία, όπου πάνω από το 20% του πληθυσμού της είναι άνω των 65 ετών. Το νέο καμπανάκι για το δημογραφικό πρόβλημα στη χώρα έρχεται να χτυπήσει με νέα έρευνά του ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βύρων Κοτζαμάνης στο πλαίσιο προγράμματος για τα «Δημογραφικά Προτάγμα στην έρευνα και την πρακτική στην Ελλάδα», με αφορμή πρόσφατη κυβερνητική εξαγγελία για ένα «Εθνικό Σχέδιο Δράσης».
«Το σχέδιο αυτό δεν θα πρέπει να λάβει υπόψη όμως μόνον το σύνολο των συνιστωσών του «δημογραφικού» αλλά, ταυτόχρονα, και τις σημαντικές υφιστάμενες χωρικές διαφοροποιήσεις», αναφέρει ο κ. Κοτζαμάνης, ο οποίος κάνει λόγο για εξαιρετικά άνιση κατανομή του πληθυσμού στο χώρο, έντονα διαφοροποιημένη ανάμεσα στις δυο τελευταίες απογραφές μεταβολή του, εξαιρετικά διαφοροποιημένα χωρικά φυσικά ισοζυγία (λόγος γεννήσεων προς θανάτους) στην προ της επιδημίας περίοδο, και, τέλος, για σημαντικές αποκλίσεις από τον εθνικό μέσο όρο της δημογραφικής γήρανσης.
Η δημογραφική εικόνα της χώρας μας διαφέρει σήμερα σημαντικά από αυτήν της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας και πολιτικά κόμματα, κοινωνικοί, επαγγελματικοί και επιστημονικοί φορείς, καθώς και κοινή γνώμη δείχνουν ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον, τόσο για τις τρέχουσες εξελίξεις όσο και για τη μελλοντική δημογραφική πορεία της χώρας μας.
Το «δημογραφικό» αναδεικνύεται έτσι ως ένα από τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα, με στόχο την προσαρμογή στις αναμενόμενες αλλαγές, την ανακοπή των υφιστάμενων τάσεων και την άμβλυνση των όποιων αρνητικών τους επιπτώσεων» αναφέρει ο κ. Κοτζαμάνης σημειώνοντας ότι όλες οι διαθέσιμες προβολές του πληθυσμού στον ορίζοντα του 2050 συγκλίνουν στο ότι η αύξηση των θανάτων και η μείωση των γεννήσεων δεν είναι δυνατόν να ανατραπεί μεσοπρόθεσμα, με αποτέλεσμα τα φυσικά ισοζύγια να παραμείνουν αρνητικά οδηγώντας στην περαιτέρω μείωση του πληθυσμού μας, η αναστροφή του μη ιδιαίτερα ευνοϊκού περιβάλλοντος για τη δημιουργία οικογένειας και την απόκτηση παιδιών μεσοπρόθεσμα θα περιορίσει την πτωτική πορεία των γεννήσεων (και επομένως και τα αρνητικά φυσικά ισοζύγια, χωρίς ωστόσο να τα μετατρέψει από αρνητικά σε θετικά), μακροπρόθεσμα δε μόνον θα επιτρέψει την προοδευτική εξισορρόπησή τους, η γήρανση δεν πρόκειται να ανακοπεί, και τέλος το αν ο συνολικός πληθυσμός θα μειωθεί κατά μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ή κατά περισσότερο από 1,4 εκατομμύριο το 2050 θα εξαρτηθεί κυρίως από τη μεταναστευτική ζυγαριά.
Οι διαφοροποιήσεις
Εξειδικεύοντας στις διαφοροποιήσεις, ο κ. Κοτζαμάνης επικεντρώνεται σε τέσσερα στοιχεία:
Η εξαιρετικά άνιση κατανομή του πληθυσμού στον χώρο
Με βάση τα στοιχεία της πρόσφατης απογραφής (2021) το 50% του πληθυσμού της χώρας είναι συγκεντρωμένο στο 4,3% της επικράτειας και το 80% στο 25,2%.
2) Η μεταβολή του πληθυσμού ανάμεσα στο 2011 και το 2021 βάσει των απογραφών
Ο μόνιμος πληθυσμός της χώρας με βάση τα στοιχεία αυτά μειώθηκε κατά 3,1%. Ειδικότερα για τις 1035 Δημοτικές Ενότητες (Δ.Ε), μεταξύ άλλων ότι στο 62,5% των Δ.Ε η μείωση σε μια δεκαετία του πληθυσμού ήταν μεγαλύτερη του 5%, στο μισό εξ αυτών (493/1034) μεγαλύτερη του 10% και στο ένα πέμπτο (1/5) μεγαλύτερη ακόμη και του 20%!!!
Τα φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις-θάνατοι) προ της πανδημίας COVID-19
Σε εθνικό επίπεδο, την περίοδο 2014-2019 αντιστοιχούσαν 1,3 θάνατοι ανά μια γέννηση. Σε επίπεδο Δ.Ε., την ίδια περίοδο, είχαμε από 0,5 θανάτους έως και περισσότερους από 16 θανάτους ανά μία γέννηση. Στο 11% των Δ.Ε είχαμε έναν θάνατο ανά μία γέννηση και στο 7% αρκετά λιγότερους θανάτους ανά γέννηση (λιγότερους από 85 θανάτους ανά 100 γεννήσεις). Στον αντίποδα στο 38% των Δ.Ε καταγράφηκαν περισσότεροι από 3 θάνατοι/γέννηση, στο ένα τέταρτο περισσότεροι από 4 και στο 18% περισσότεροι από 5!!!
Η γήρανση του πληθυσμού
Σε εθνικό επίπεδο, το ποσοστό των 65 ετών και άνω ανέρχεται 22,5% και αυτό των 85 ετών και άνω στο 3,6 %. Κάτω όμως από τους εθνικούς αυτούς μέσους όρους υποκρύπτονται σημαντικές διαφοροποιήσεις καθώς 10 Νομοί «προπορεύοται» έχοντας το 28%, ενώ σε δύο από αυτούς η αναλογία υπερβαίνει ακόμη και το 30% (το ποσοστό δηλαδή των 65 και άνω σε αυτούς είναι το 2020 υψηλότερο και από το αναμενόμενο σε εθνικό επίπεδο το 2050 (30-31%)!.
Η εξέταση του ειδικού βάρους των 85 ετών και άνω στους 65 ετών και άνω (αναλογών αριθμός ατόμων 85+ σε 100 άτομα 65+) αναδεικνύει και μια άλλη διάσταση, αυτήν της «γήρανσης μέσα στη γήρανση». Έτσι, αν το 2020, σε εθνικό επίπεδο αντιστοιχούν λίγο λιγότερα από 16 άτομα ηλικίας 85+ σε 100 άτομα ηλικίας 65+, σε 15 Νομούς με συνολικό πληθυσμό που αγγίζει το ένα εκατομμύριο το 2020 (το 9% του συνολικού πληθυσμού στο 25,5% της επικράτειας) αντιστοιχούν περισσότερα από 18 άτομα 85 και άνω σε 100 άτομα 65 και άνω, σε τέσσερεις δε από αυτούς (Λακωνία, Αρκαδία, Φωκίδα και Ευρυτανία) περισσότερα από 20.
«Οδεύουμε, επομένως, προς έναν εκρηκτικό συνδυασμό «γήρανσης» και «υπεργηρίας» σε περισσοτέρους από 1 στους 4 Νομούς της χώρας μας, με αποτέλεσμα σύντομα (πολύ πριν το 2050) να έχουμε μια ομάδα Νομών όπου οι 65 ετών και άνω θα υπερβαίνουν το 1/3 του πληθυσμού τους, ενώ ταυτόχρονα το 1/4 εξ αυτών θα είναι «υπέργηροι», τονίζει ο κ. Κοτζαμάνης ζητώντας άμεσα μέτρα για την πληθυσμιακή συρρίκνωση.
